OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUK

 OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUK

Shakespeare'in Makbet adlı eserinde “Arabistan'ın bütün kokulu sabunları getirilse dahi bu elin kirleri temizlenemez” şeklinde hayat bulan Obsesif Kompulsif Bozukluk geçmişte yaşamış birçok sanatçı, bilim adamı ve devlet adamını etkilemiştir. Makbet adlı eserde Lady Makbet kocası Makbet'i etkileyerek Kral Duncan'ın ölümüne sebep olmuş ve bunun sonucunda Lady Makbet'te el yıkama hastalığı başlamıştır.

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Nedir?

OKB çok sık görülen bir anksiyete sorunudur. Belirtileri genellikle tekrarlayan düşüncelere cevap olarak tekrarlayan düşünceler ve tekrarlayan eylemleri içerir. Klasik bir örnek olarak; kişinin ellerinin kirlendiği ve ellerine mikropların bulaştığına dair tekrarlayan düşünceleri ve “mikropları temizlemek” için tekrar tekrar ellerini yıkama ihtiyacı hissetmesi ve bunu eyleme dönüştürmesidir.

Obsesyon çeşitleri (takıntılar) nelerdir?

Obsesyonlar, kişinin aklını iradesi dışında gelen kişiyi tedirgin eden, bilinçli bir çaba ile kovulamayan inatçı biçimde tekrarlayan düşünce ve dürtülerdir. Kişi bunların saçma olduklarını kabul etmesine rağmen engelleyemediğinin farkındadır. Kişinin mantığına ahlaki anlayışına ve inançlarına terstir. Bu düşüncelerden kurtulmaya çalışılsa dahi düşünce çabaladıkça artar. Çok yaygın görülen obsesyonlar şunlardır:

• Kir, mikroplar, virüsler vb. ile bulaşma korkusu.
• Kapının kilitlemediğini veya mutfak ocağının açık kaldığını düşünerek birilerine zarar vermekten korkma.
• Sayma saplantıları.
• Küfürlü düşünceler veya resimler, cinsel içerikli düşünceler.
• Hata yapma veya toplum içinde kötü davranışta bulunup küçük düşme korkusu.
• Mükemmeliyetçilik hissi sonucu sürekli etraftaki eşyaları düzeltme, toparlama, simetriye özen gösterme.
• Başkalarının atabileceği şeyleri biriktirme ihtiyacı (istifleme).

Bunlar sık görülen örneklerdir. Obsesyonlar her türlü şey hakkında olabilir. Obsesif düşünceler sizi endişeli veya tiksintili hissettirebilir. Normalde saplantılı düşünceleri görmezden gelmeye veya bastırmaya çalışırsınız; örneğin, takıntıyı görmezden gelebilmek için başka düşünceler düşünmeye çalışabilirsiniz.

Kompulsiyon (Zorlama) nedir?

Zorlamalar, yapmanız veya tekrarlamanız gerektiğini düşündüğünüz düşünceler veya eylemlerdir. Genellikle zorlayıcı eylem bir takıntıya cevaptır. Bir zorlama, bir takıntının neden olduğu sıkıntı ya da endişeyle uğraşmaya çalışmaktır. Obsesyona cevap olarak ortaya çıkar. Düşünce sonucu yapılması gereken hareket yapılmaz ise kişi psikolojik bunaltıya girer, saçma olduğunu bildiği halde bunları durdurmaya çalışır, durduramayınca da bunaltı daha da artar. Sonuç olarak kişide “yapma-bozma” kısır döngüsü ile hastalığın belirtileri ortaya çıkar.

Örneğin, mikroplarla ilgili takıntılı bir korkuya yanıt olarak ellerinizi birkaç dakikada bir yıkayabilirsiniz. Bir başka örnek, kapıların kilitlenmediği düşüncesinden kaynaklanan takıntılara karşı, kapıların kilitli olduğunu tekrar kontrol etmeye devam edebilirsiniz. Diğer zorlamalar arasında tekrarlanan temizlik, sayma, dokunma, kelimeleri sessizce söyleme, çevreyi düzenleme ve organize etme vardır. Dini içerikli obsesyonlarda kişi dini inançlarına ters düşünceler ile muzdariptir ve ibadetlerini tekrar tekrar yerine getirmek zorunda kalır.

Obsesif Kompulsif Bozukluk hayatınızı nasıl etkiler?

OKB ile olan obsesyonlar sizi gerçekten endişeli ve sıkıntılı hissettirebilir. Sahip olduğunuz zorlamalar bu sıkıntının geçici olarak ortadan kaldırılmasına yardımcı olabilir, ancak takıntılar tekrar geri döndüğü için sürekli bir döngü içinde devam eder ve hayatı yaşanmaz kılar.

OKB'nin şiddeti, bazı yaşam bozukluklarından ciddi sıkıntılara kadar değişebilir. Saplantıların ve zorlamaların aşırı veya mantıksız olduğu bilinse de, onlara direnmek çok zordur, hatta bazen imkansızdır.

OKB insanları farklı şekillerde etkiler. Örneğin, bazı insanlar zorlamaları yüzünden günlük yapması gereken işlerini yapamazlar. Bazı insanlar zorlamalarını tekrar tekrar yaparlar (ritüeller gibi). Bazı insanlar OKB'ye rağmen normal aktivitelerini yapıyor gibi görünebilir ancak yinelenen obsesif düşüncelerden dolayı sürekli sıkıntı çekebilirler. OKB çalışma hayatınızı, ilişkilerini, sosyal yaşamınızı ve yaşam kalitenizi etkileyebilir.

OKB'si olan pek çok kişi, doktorlarına veya başkalarına bilgi vermez. Başkalarının çıldırmış olduklarını düşünmesinden korktukları için gizlemeyi tercih edebilirler. OKB'si olan bazı kişiler, özellikle de başkalarına zarar vermek ya da cinsel bir unsura sahip olduklarını düşünmeleri halinde, belirtilerden utanabilirler. Sonuç olarak, OKB'si olan birçok kişi de ağır depresyon gelişebilir. OKB'niz varsa, aklınızı yitirmiş veya çılgın değilsiniz. Bu sizin suçunuz değildir ve tedavi çoğu zaman işe yarar. Depresyonda olduğunuzu düşünüyorsanız yani kendinizi çökmüş hissediyorsanız ve eskiden yapmaktan zevk aldığınız şeylerden artık zevk almıyorsanız doktora başvurmalısınız.

Obsesif kompulsif bozukluğa ne sebep olur?

OKB'nin kesin bir nedeni yoktur. Beyindeki serotonin gibi bazı maddelerin dengesindeki hafif değişikliklerin olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle serotonin ile ilgili antidepresanlar tedavide kullanılmaktadır.

Belirgin bir genetik sebep ise henüz saptanabilmiş değildir.

Obsesif Kompulsif Bozukluk Kimlerde Görülür?

Her 100 erişkinden 1 ila 3 kişide değişik derecede OKB görülmektedir. Herhangi bir yaştaki herkeste OKB gelişebilir, ancak en çok 18-30 yaşları arasında ortaya çıkmaktadır. Maalesef çocuklarda da OKB ortaya çıkmaktadır. Genellikle de OKB kalıcı bir durumdur.

Obsesif Kompulsif Bozukluk Nasıl Teşhis Edilir?

OKB'niz olabileceğinden endişe ediyorsanız, doktorunuzu görmeli ve endişelerinizi açıklamalısınız. Aşağıdaki soruları düşünerek:

• Ellerinizi çok fazla yıkar veya temizler misiniz?
• Etrafınızı nesneleri sık sık kontrol ediyor musunuz?
• Yerine getirildiğinde rahatsız hissedeceğiniz ama yapamayacağınız sık sık tekrarlayan düşünceleriniz var mı?
• Günlük aktivitelerinizin tamamlanması uzun sürüyor mu?
• Nesneleri özel bir sıraya koymak için endişeleniyorsunuz yoksa karışıklıktan mı sıkılıyorsunuz?
• Bu sorunlar sizi rahatsız ediyor mu?

OKB'nin teşhis edilmesi için daha ayrıntılı bir değerlendirmeye ihtiyaç vardır. Bu, bir doktor veya uzman bir psikolog tarafından yapılabilir. Değerlendirmede sahip olduğunuz takıntılı düşüncelere ve zorlamalara ve sizi ve günlük hayatınızı nasıl etkilediğine bakılacaktır. OKB'si olduğu düşünülen çocukların değerlendirilmesi ve tedavisi deneyimli bir uzman doktor tarafından yapılmalıdır.

Obsesif Kompulsif Bozukluğun Tedavisi Nasıl Yapılır?

OKB için genel tedavi:

• Bilişsel davranışçı terapi (BDT); antidepresan ilacı olan ilaç; veya her iki tedavi yönteminin birlikte kullanılması ile olur.

Obsesif Kompulsif Tedavi için Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

Bilişsel davranışçı terapi, mevcut düşünce süreçlerinizi ve davranışlarınızı ele alan ve OKB'yi daha etkili bir şekilde yönetmenize yardımcı olabilecek negatif kalıpların üstesinden gelmek için stratejiler oluşturarak bunları değiştirmeyi amaçlayan bir terapidir. Doktorunuz sizi BDT' eğitimi almış bir terapiste (psikolog) sevk edebilir.

Terapi genellikle haftalar sürer ve her biri yaklaşık 50-60 dakikalık seanslardan oluşmaktadır. Bazen grup terapisi olarak da verilmektedir. Sorunun ciddiyetine bağlı olarak bireysel veya grup terapisi olarak yapılır. Herhangi bir kliniğe veya destek merkeze gitmekte zorlanan kişiler için ev ortamında yapılmasında sakınca yoktur. Gereksiz eşyaları biriktirme olarak da bilinen istifleme hastalığı olanlarda kişinin kendi evinde terapi yapılması daha faydalı olmaktadır.

OKB için BDT ne kadar etkilidir?

BDT'yi tamamlayan her dört kişiden üçünde belirgin bir düzelme olur. Belirtiler tamamen gitmeyebilir, ancak genellikle obsesyonlar ve kompulsiyonlar kişinin günlük yaşamında daha az problem olmaya başlar. Ancak OKB'si olan her dört kişiden biri Bilişsel Davranış Terapi çok stresli olmakta ve bu kişilerde faydası olmamaktadır. BDT'den fayda görmeyenler doktora başvurmalıdır.

Obsesif Kompulsif Bozukluk Tedavi Edilmezse Ne Olur?

OKB tedavi edilmezse, obsesif düşünceler ve kompulsiyonlar düzelmeyebilir ve bazı kişilerde daha da kötüleşebilir. Ağır depresyon gelişebilir. Ancak başarılı tedavi sonrası iyileşen kişilerde hastalığın tekrarlama riski vardır. geri dönme riski vardır. Tekrarlaması halinde hastalığın şiddetine göre tedavinin şekli değişebilir.